Safra kanalı kanseri (kolanjiyokarsinom) nedir?
Kolanjiyokarsinom, sindirim sıvısı safrayı taşıyan ince kanallarda (safra kanalları) oluşan bir kanserdir. Safra yolları, karaciğerinizi safra kesesine ve ince bağırsaklarınıza bağlar. Safra kanalı kanseri olarak da bilinen bu rahatsızlık sık rastlanmayan bir kanser türü olup 50 yaş üstü bireylerde daha sık görülse de her yaşta ortaya çıkabilir.
Safra kanalı kanseri (kolanjiyokarsinom) türleri nelerdir?
Doktorlar, safra kanallarında oluştuğu bölgelere göre kolanjiyokarsinomu farklı türlere ayırmıştır.
- Intrahepatik kolanjiyokarsinom, safra kanallarının karaciğer içinde kalan kısımlarında oluşur ve bazen bir karaciğer kanseri türü sınıflandırılır.
- Hiler kolanjiyokarsinoma karaciğerin hemen dışındaki safra kanallarında meydana gelir. Bu tür perihilar kolanjiyokarsinoma olarak da adlandırılır.
- Distal kolanjiyokarsinoma, safra kanallarının ince bağırsağa en yakın kısmında meydana gelir.
Kolanjiyokarsinom tedavi edilmesi oldukça zor bir tümör türüdür.
Safra kanalı kanserinin (Kolanjiyokarsinom) belirtileri nelerdir?
Kolanjiyokarsinomun belirti ve bulguları aşağıdakileri içerir:
- Cildin ve göz beyazının sararması (sarılık)
- Ciltte yoğun kaşıntı
- Beyaz renkli dışı
- Halsizlik
- Karın ağrısı
- İstem dışı kilo kaybı
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Israrcı halsizlik, karın ağrısı, sarılık veya sizi rahatsız eden diğer işaret ve belirtiler yaşarsanız doktorunuza başvurun. Doktorunuz sizi sindirim ile ilgili hastalıklarda uzman bir doktora (gastroenterolog) yönlendirebilir.
Safra kanalı kanserinin (kolanjiyokarsinom) nedenleri nelerdir?
Kolanjiyokarsinom, safra kanallarındaki hücrelerin DNA’sında – vücudunuzdaki her kimyasal işlem için talimatlar veren materyal- değişiklikler (mutasyonlar) oluştuğunda meydana gelir. DNA mutasyonları bu talimatlarda değişikliklere sebep olur. Bir sonuç, hücrelerin kontrol dışı büyümeye başlayıp nihayetinde kanserli hücrelerin oluşturduğu kitle olan tümörü oluşturabilmesidir. Kansere yol açan genetik mutasyonlara neyin sebep olduğu kesin olarak bilinmemektedir.
Safra kanalı kanseri (kolanjiyokarsinom) risk faktörleri nelerdir?
Kolanjiyokarsinoma yakalanma riskinizi artıran faktörler aşağıdakileri içerir:
- Primer sklerozan kolanjit. Bu hastalık safra kanallarının sertleşmesine ve nedbeleşmesine sebep olur.
- Kronik karaciğer hastalığı. Karaciğerin kronik karaciğer hastalığı öyküsü sonucu nedbeleşmesi kolanjiyokarsinom riskini arttırır.
- Doğumda ortaya çıkan safra kanalı sorunları. Dilate ve düzensiz safra kanallarına yol açan koledok kistiyle doğan bireylerin kolanjiyokarsinoma yakalanma riskleri daha fazladır.
- Karaciğer paraziti. Kolanjiyokarsinom Güneydoğu Asya’nın belirli bölgelerinde çiğ veya az pişmiş balık yemekten kaynaklanan karaciğer kelebek enfeksiyonuyla birliktelik gösterir.
- İleri yaş. Kolanjiyokarsinom en sık 50 yaş üstü yetişkinlerde görülür.
- Sigara içmek. Sigara içmek kolanjiyokarsinom riskini arttırır.
Safra kanalı kanserinin (kolanjiyokarsinom) önlemek için neler yapılabilir?
Kolanjiyokarsinomu (safra kanalı kanseri ) engellemenin kesin bir yolu yoktur. Fakat aşağıdakileri uygulamanız durumunda hastalığa yakalanma riskini azaltırsınız:
- Sigarayı bırakmak. Sigara içmek kolanjiyokarsinom riskinin artmasıyla bağlantılıdır. Sigara içiyorsanız bırakın. Geçmişte bırakmayı denemiş fakat başarılı olamadıysanız, sigarayı bırakmaya yardımcı olacak stratejileri doktorunuzla görüşün.
- Karaciğer hastalığına yakalanma riskini azaltın. Kronik karaciğer hastalığı kolanjiyokarsinoma yakalanma riskini artırır. Karaciğer hastalığının bazı nedenleri önlenemezken, diğerleri önlenebilir. Karaciğerinize iyi bakmak için elinizden geleni yapın.
Örneğin, karaciğer enflamasyonu (siroz) riskini azaltmak için, eğer alkol tüketmek isterseniz, alkollü içecekleri kararında için. Sağlıklı vücut ağırlığını koruyun. Kimyasal maddelerle çalışırken kap üzerinde yazılı güvenlik talimatlarına uyun.
2016’da yayınlanan bir çalışma, aspirinin kolanjiyokarsinoma yakalanma riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Bu çalışma yaklaşık 4,800 kişiden elde edilen verileri kapsamıştır. Uzun süreli aspirin kullanımının kanseri önlemede etkili olduğunu kesin olarak kanıtlamak için ileri çalışmalar yapılması gerekmektedir.
Safra kanalı kanserinin (kolanjiyokarsinom) tanısı nasıl yapılır?
Doktorunuzun kolanjiyokarsinomdan şüpheleniyorsa, sizde aşağıdaki testlerden bir veya birkaçını uygulayabilir:
- Karaciğer fonksiyon testleri. Karaciğer fonksiyonlarının ölçüldüğü kan testleri, sizdeki belirti ve semptomların sebebini bulma konusunda doktorunuza ipuçları sağlayabilir.
- Tümör belirteç testi. Kanınızdaki kanser antijeni (CA) 19-9 seviyesini kontrol etmek doktorunuza tanınızla ilgili ek ipuçları sağlayabilir. CA 19-9, safra kanalı kanser hücreleri tarafından aşırı üretilen bir proteindir.
Bununla birlikte, kanınızdaki CA19-9 seviyesinin yüksek olması safra kesesi kanseri olduğunuz anlamına gelmez. Bu sonuç, safra kanalı enflamasyonu ve tıkanması gibi, başka safra kanalı hastalıklarında da ortaya çıkabilmektedir.
- Safra kanalınızın küçük bir kamerayla muayene edilmesi. Endoskopik retrograd kolanjiyopankreotografi (ERKP) sırasında, minik bir kamerası bulunan ince bir tüp boğazınızdan aşağıya sindirim kanalından ince bağırsağınıza ulaştırılır. Bu kamera, safra kanallarınızı ince bağırsağınıza bağlayan bölgeyi incelemek için kullanılır. Doktorunuz bu işlemi aynı zamanda, görüntüleme testlerinde daha açıkça görünmesi için safra kanallarına boya enjekte etmek için kullanabilir.
- Görüntüleme testleri. Görüntüleme testleri doktorunuzun iç organlarınızda kolanjiyokarsinomu gösterebilcek anormallikleri görebilmesine yardımcı olabilir. Safra kanalı kanseri tanısını koymakta kullanılan yöntemler arasında bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve manyetik rezonans kolanjiyopankreatografi (MRCP) ile combine edilmiş manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yer almaktadır. MRCP, ERCP’’nin girişimsel olmayan alternatifi olarak giderek daha fazla kullanılmaktadır. Görüntüleri güçlendirmek için boyaya ihtiyaç duymadan 3 boyutlu görüntü sağlamaktadır.
- Test amacıyla doku örneği alınması. Biyopsi, küçük bir parça doku örneğinin mikroskop altında incelenmek üzere alınması işlemidir.
Şüpheli alan safra kanalının ince bağırsak ile birleştiği noktaya çok yakın bir konumdaysa, doktorunuz ERCP sırasında biyopsi örneği alabilir. Şüpheli alan karaciğer içinde veya yakınında ise doktorunuz cildinizden uzun uçlu bir iğneyi etkilenmiş bölgeye sokarak doku örneği alabilir (ince iğne aspirasyonu). Doktorunuz iğneyi tam istenen bölgeye yönlendirmek için endoskopik ultrason veya BT taraması gibi bir görüntüleme testini kullanabilir.
Doktorunuzun biyopsi örneği alırken kullandığı yöntem daha sonra uygulanabilecek tedavi yöntemlerini etkileyebilir. Örneğin, safra kanalı kanserinizden biyopsi örneği ince iğne aspirasyonuyla alınırsa, karaciğer nakline uygunluğunuzu yitirebilirsiniz. Doktorunuza kolanjiyokarsinom tanısını koymaktaki deneyimini sormaktan çekinmeyin. Herhangi bir şüpheniz varsa, ikinci görüş alın.
Doktorunuzun kolanjiyokarsinom tanısını doğrulaması durumunda kanserin yayılımını (evresini) belirlemeye çalışır. Bu sıklıkla ilave görüntüleme testlerini kapsar. Kanserinizin evresi hastalığın gidişatının ve tedavi seçeneklerinin belirlenmesine yardımcı olur.
Safra kanalı kanserinin (kolanjiyokarsinom) tedavisi nasıl yapılır?
Safra kanalı kanserinde konsültasyon
Görüntüleme testlerinizin sonuçları tedavinize rehberlik etmek açısından yardımcı olacaktır.
Kolanjiyokarsinom (safra kanalı kanseri) tedavisi aşağıdakileri içerebilir:
- Mümkün olduğunda, doktorlar kanserin olabildiğince büyük bölümünü çıkarmayı denerler. Çok küçük safra kanalı kanserlerinde, bu işlem safra kanalının bir bölümünün çıkarılmasını ve kesilen uçların birleştirilmesini kapsar. Daha ileri evre safra kanalı kanserlerinde, yakındaki karaciğer dokusu, pankreas dokusu veya lenf bezleri de çıkarılabilir.
- Karaciğer nakli. Karaciğerin alınarak yerine bir vericiden alınan bir karaciğerin konulması (karaciğer nakli), hilar kolanjiyokarsinomun bulunduğu belirli olgularda bir seçenek olabilir. Birçok hasta için karaciğer nakli hilar kolanjiyokarsinomda iyileşme sağlasa da, karaciğer nakli sonrası kanserin tekrar etme ihtimali vardır.
- Kemoterapi kanser hücrelerini öldürmek için ilaçları kullanır. Kemoterapiden karaciğer naklinden önce kullanılabilir. Bu aynı zamanda ileri evre kolanjiyokarsinomu olan kişilerde hastalığın yavaşlamasına ve belirti ve semptomların hafiflemesine yardımcı olmak için bir seçenek olabilir.
- Radyasyon tedavisi. Radyasyon tedavisinde foton (x ışınları) ve protonlar gibi yüksek enerji kaynakları kanserli hücrelere zarar vermek ve onları yok etmek için kullanılır. Radyasyon tedavisinde radyasyon ışınlarını vücudunuza yönelten bir makina kullanılabilir (eksternal ışın radyoterapisi) Ya da, vücudunuzun içerisindeki kanserli bölgeye yakın bir alana radyoaktif bir madde yerleştirilebilir (brakiterapi).
- Fotodinamik tedavi. Fotodinamik tedavide, ışığa duyarlı bir kimyasal bir toplar damara enjekte edilir ve hızla büyüyen kanser hücrelerinde toplanır. Kanser hücrelerine yönlendirilen lazer ışığı bu hücrelerde kimyasal bir tepkimeye neden olarak onların ölmesini sağlar. Tipik olarak birden fazla tedaviye ihtiyaç duyacaksınız. Fotodinamik tedavi belirti ve semptomlarınızı hafifletebilir ve aynı zamanda kanserin büyümesini yavaşlatabilir. Tedavilerden sonra güneşe doğrudan maruz kalmaktan kaçınmanız gerekir.
- Safra drenajı. Biliyer drenaj, safra akşının eski haline getirildiği bir işlemdir. Kanser etrafındaki kanserin yeniden yönlendirmek üzere yapılan bir bypass ameliyatını veya kanser nedeinyle çökmüş bir safra kanalını açık tutmak üzere stent yerleştirilmesini kapsayabilir. Biliyer drenaj kolanjiyokarsinomun belirti ve bulgularını hafifletmeye yarar.
Kolanjiyokarsinom tedavi edilmesi zor bir kanser çeşidi olduğu için doktorunuza bu hastalığı tedavi etmedeki deneyimini sormaktan çekinmeyin. Herhangi bir şüpheniz varsa, ikinci görüş alın.