Vücudun, aslında zararlı olmayan polen, arı zehri veya evcil hayvan kepeği, bazı maddelerden, hava şartlarından ve psikolojik olarak yabancı bir maddeye veya çoğu insanda reaksiyona neden olmayan bir yiyeceğe karşı bağışıklık sistemi tarafından verilen aşırı reaksiyona alerji denir.
Normal şartlarda bağışıklık sistemi vücudu zararlı maddelere karşı koruma işlevini yerine getirmek için bu nesnelere karşı antikor üretir. Alerjisi olan kişilerde ise, bağışıklık sistemi belirli bir alerjeni zararlı olmasa bile sanki zararlı bir alerjen gibi düşünerek hareket eder ve ona göre antikorlar üretmeye başlar. Bu sebeple birey alerjiye sebep olan maddeyle temas ettiğinde, bağışıklık sistemi tarafından gösterilen tepki bireyin cildini kızartır, sinüslerini, hava yollarını şişirir ve tıkar veya sindirim sistemini bozan tepkiler verir.
Alerjilerin şiddeti ve tepkisi kişiye göre farklılık gösterir. Alerjiler potansiyel olarak bireyin hayatını tehdit eden bir acil durum niteliği taşır. Her ne kadar çoğu alerji türü tamamen tedavi edilemese de, alerjinin yarattığı yakınma ve belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilecek ilaç ve tedavi yöntemleri mevcuttur.
Alerji Neden Olur?
Alerji bireyin, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan bir maddeyi yanlışlıkla zararlı ve tehlikeli bir istilacı madde olarak algılaması ile ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi, söz konusu alerjen madde için hazırda bekletilen antikorları üretir. Birey alerjenle tekrar karşılaştığında, bu antikorlar alerji belirtilerine neden olan histamin gibi bağışıklık sistemine özgü bir dizi kimyasal madde salgılayabilir.
Alerjinin sık görülen tetikleyicileri arasında polenler, çim, hayvan kepekleri, toz akarları ve havadaki küf, ilaçlar, bazı antibiyotikler, lateks gibi alerjenler, özellikle yer fıstığı, ağaç fıstığı, buğday, soya, balık, kabuklu deniz ürünleri, yumurta ve süt , süt ve ürünleri gibi bir takım yiyecekler, arı, eşek arısı veya yaban arısı gibi böcek sokmaları sayılabilir. Ancak her bireyin her alerjen maddeye gösterdiği tepkinin seviyesi farklı düzeydedir.
Aile bireylerinde saman nezlesi, kurdeşen veya egzama gibi alerjik hastalıkları olanlarda, çocuklarda ve astım gibi alerjik durumları olan kişilerde alerji gelişme ihtimali yüksektir.
Alerji İlaçları Nelerdir?
Antihistaminikler (alerji ilacı), kortizon içeren burun spreyleri, haplar ve solunum yolu ile verilen solunum yolunu açan türleri, nefes açıcılar ve alerji aşıları tedavide kullanılan başlıca ilaçlardır.
Çocuğunuzda veya kendinizde alerji ile ilgili bir belirti olduğunu gözlemliyorsanız en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekmektedir.
Alerji İle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?
Bireyde tek bir alerji olması bile, alerjiye bağlı anafilaksi, astım veya solunum yolu hastalıkları gibi çeşitli tıbbi sorunların ortaya çıkma riski fazladır. Şiddetli alerjisi olan kişilerde alerjiye bağlı gelişen ciddi bir reaksiyon olan anafilaksi riski artmaktadır.
Gıdalar, ilaçlar ve böcek sokmaları anafilaksinin en yaygın görülen tetikleyicileridir. Alerjisi olan bireylerde solunum yollarını tıkayan ve nefes almayı etkileyen astım gelişmesi ihtimali yüksektir. Birçok vakada astım, ortamdaki bir alerjene maruz kalmakla ortaya çıkar ve buna alerjiye bağlı astım ya da alerjik astım denilir. Saman nezlesi ya da astımı olan kişilerin sinüzit, kulak veya akciğer enfeksiyonlarına yakalanması olasılığı çok yüksektir.
Alerji Nasıl Önlenir?
Alerjik reaksiyonları önlemek için kullanılacak ve dikkat edilecek yöntemler bireyin sahip olduğu alerji türüne göre değişiklik gösterse de genelde ortak olarak alınabilecek bazı birkaç yöntem bulunmaktadır.
Alerjide bilinen tetikleyicilerden kaçınmak: Bireyin alerji belirtileri tedavi altında olsa bile, tetikleyicilerden kaçınmaya çalışması önemlidir. Örneğin, polene alerjisi olan bireyler, polen miktarının yoğun olduğu bahar dönemlerinde pencere ve kapıları kapalı tutarak iç mekanlarda daha fazla zaman geçirmeye dikkat etmelidir. Toz akarlarına alerjisi olan bireyler ise sık sık bulunduğu ortamı temizlemelidir. Yatakları yıkamalı ve elektrikli süpürge ile toz almalıdır.
Günlük tutmak: Birey alerjik semptomlarına neyin, hangi dönemlerde neden olduğunu veya neyin ağırlaştırdığını bulmaya çalışırken, aktivitelerini, ne yediğini, neler yaptığını semptomların ne zaman ortaya çıktığını ve neyin hafiflettiğini görebilmek için bir günlük tutması işe yarayacaktır.
Tıbbi uyarı bileziği takmak: Ciddi bir alerjik reaksiyonu olan kişiler, üzerinde bununla alerji ile ilgili bilgilerin yazılı olduğu tıbbi bir uyarı bileziği veya kolye takmaları yararlarına olur. Bu sayede bireyi etkisiz kılacak ve çevreyle iletişimini kesecek bir alerjik reaksiyon olduğunda, etrafındaki kişileri ciddi bir alerjisi olduğuna dair bilgilendirmeyi mümkün kılacaktır.
Alerji Belirtileri Ve Çeşitleri Nelerdir?
Belirli maddelere bağlı alerji belirtileri bireyin solunum yollarını, sinüslerini ve burun açıklıklarını, cildi ve sindirim sistemini yoğun bir şekilde etkileyerek hayat kalitesini düşürür. Alerjik reaksiyonlar hafif ile ağır arasında değişik sevide görülebilir. Bazı ciddi vakalarda, alerjiler anafilaksi olarak bilinen ve hayatı tehdit eden bir reaksiyonu tetiklenebilir ve bu ölüme sebebiyet verebilir. Her alerji tipinin kendine has belirtileri ve özellikleri vardır.
Halk arasında saman nezlesi olarak adlandırılan alerjik rinit, hapşırma, burunda, gözlerde veya genizde akıntı, tıkalı burun, koku kaybı ve konjonktivit adı verilen sulu, kırmızı veya şişmiş gözler şeklinde semptom ve belirtilere sahiptir.
Gıda alerjisi ise ağızda karıncalanma, boğazın şişmesi yutmada ve nefes almada zorlanma, dilin, dudakların veya yüzün şişmesi, kurdeşen ya da anafilaksi şeklinde belirtilere ve semptomlara yol açar. İlaç alerjisi ise kurdeşene, ciltte kaşıntıya, kızarıklık ve döküntüye, yüz şişmesine, nefes almada zorlanma, göğüste daralma veya anafilaksiye neden olabilir.
Böcek veya arı sokmasından olan alerjilerde ise sokma bölgesinde geniş bir şişlik alanı yani ödem, vücudun her yerinde kaşıntı veya kurdeşen, soktuğu bölgede kızarıklık , öksürük, göğüste sıkışma, hırıltılı solunum veya nefes darlığı ya da anafilaksi neden olabilir.
Egzama olarak da bilinen alerjik bir cilt rahatsızlığı olan atopik dermatit ise ciltte kaşıntıya, kızarıklığa, pullanmaya ve deride soyulmaya neden olabilir.
Anafilaksi Nedir?
Aralarında gıda alerjisi ve böcek sokmasının bulunduğu bazı alerji türleri vücutta anafilaksi olarak bilinen ani ve ağır ciddi bir reaksiyonu tetikleyebilir. İnsan hayatını doğrudan tehdit eden tıbbi bir acil durum olan anafilaksi, bireyin şoka girmesine sebep olabilir.
Anafilaksi belirtileri ve semptomları arasında bilinç kaybı, tansiyonda düşüş, nefes almada zorlanma, deride döküntü, baş dönmesi, hızlı ve zayıf nabız ile bulantı, kusma görülür. Doğru bir müdahalede bulunulmazsa anafilaksi, anafilaktik şoka ve ölüme neden olabilir.
Alerjik tepki verdiğini düşünen ve reçetesiz satılan alerji ilaçlarından yeterli rahatlama ve fayda sağlayamadığını düşünen hasta alerji kontrolü için bir doktorla görüşmelidir. Doktor tavsiyesi ile yeni bir ilaca başladıktan sonra alerji belirtileri gösterdiği takdirde bireyler hemen doktorlarına başvurmalıdır.
Şiddetli alerjik reaksiyon görüldüğünde yani anafilaksi durumunda acil tıbbi yardım alınmalıdır. Alerjik tepkimesi olan bireyin yanında otomatik epinefrin iğnesi varsa hemen kullanması gerekebilir. Bir epinefrin enjeksiyonundan sonra bireyin gösterdiği belirtiler ve semptomlar iyileşse bile, enjeksiyonun etkileri sona erdiğinde semptomların tekrarlamayacağından emin olmak için acil servise gidilmesi gereklidir. Bahçeşehir Loca Tıp Merkezi sizler için 7/24 acil servis hizmeti sunmaktadır.
Şiddetli bir alerji atağı geçiren veya geçmişte anafilaksi belirtileri ve semptomları gösteren kişilerin doktor ile görüşmesi doğru olur. Anafilaksinin değerlendirilmesi, teşhisi ve alerjinin uzun süreli yönetimi kolay değildir, bu nedenle muhtemelen alerji ve immünoloji konusunda uzmanlaşmış bir hekimin görmesi doğru olacaktır.
Tanı Yöntemleri
Alerji Testi ve Tanısı
Doktor bireyde alerji olup olmadığını anlamak için sorunun ne olduğuna dair ve alerji belirtileri hakkında bazı ayrıntılı sorular soracaktır. Bir fiziki muayene gerçekleştirecektir ve belirtiler ile olası tetikleyicileri belirlemek için detaylı bir günlük tutmasını söyleyecektir
Yemek alerjisi gibi bir durumda hekim bireyin yediği besinleri saati saatine ayrıntılı bir günlük tutmasını isteyecek ve alerji değerlendirmesi sırasında şüpheli gördüğü yiyecekleri yemeyi bırakıp bırakmadığını sorgulayacaktır.
Bunlar haricinde hekimin önerebileceği bir kaç tane test vardır. Fakat bu testlerin yanlış pozitif ya da yanlış negatif sonuç vermesi ihtimali mevcut bulunmaktadır.
Testlerden biri cilt testidir. Bu test yapılacağı zaman bir sağlık uzmanı kişinin cildinde küçük delikler açarak, bu deliklerin üzerine potansiyel alerjen madde içeren mikro miktarda protein sıvıları damlatarak, ve bu damlaların içeriklerini işaretleyerek tepki veren alerjeni tespit etmektir. Örneğin çim suyu damlatılması deri üzerinde açılan deliğe, bireyin vücuduna damlatılan sıvıya karşı alerjisi varsa vücutta bölgesel bir yumru şeklinde kabarmaya neden olur. Bahçeşehir Loca Tıp Merkezi uzman hekimlerimizce gerekli testler yapılmaktadır.
İkinci test ise bir kan testidir. Sık görülen radioallergosorbent testi veya İmmunoCAP testi olarak adlandırılan spesifik IgE (sIgE) kan testi, bireyin kan dolaşımındaki immunoglobulin E ve antikorları olarak bilinen alerjiye neden olan antikorların miktarını ölçer.
Tedavi Yöntemleri
Alerji Nasıl Tedavi Edilir?
Alerjik reaksiyonları önlemede ve semptomları azaltmada en önemli yapılacak şey alerjen maddelerden kaçınmaya özen göstermekten geçer. Bireyde görülen alerjinin türüne bağlı olarak kullanılabilecek ilaçlar bağışıklık sistemi reaksiyonunu azaltmaya ve semptomları birazda olsa hafifletmeye yardımcı olabilir. Doktor bu hafifletici ilaçları reçetesiz ilaç veya reçeteli, alerji hapı veya alerji şurubu ya da burun spreyi , göz damlaları şeklinde öneride bulunabilir.
Diğer tedavilerle rahatlama sağlamayan şiddetli alerjiler için doktor tarafından alerjen immünoterapisi önerilebilir. Bu tedavi, genellikle birkaç yıllık bir süre boyunca devam eden bir dizi saflaştırılmış alerjen özütü enjeksiyonunu içermektedir. Bir başka immünoterapi biçimi ise, bütünüyle sorun çözünene kadar dilin altına yerleştirilen bir dil altı tabletidir. Dil altı ilaçları genelde bazı polen alerjilerini tedavi etmek için kullanılır.
Şiddetli bir alerjik reaksiyonda adrenalin iğnesi kullanılması gerekebilir. Adrenalin ilacı alerjide acil tedavi alana kadar görülen alerjik semptomları azaltabilir.
Alerji İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Bazı alerji belirtileri evde tedavi yada bulunulan ortamdaki bazı değişiklikleri ile düzelebilir. Sinüs tıkanıklığı ve saman nezlesi belirtilerini genelde sinüsleri bir tuzlu su çözeltisi hazırlayıp sinüsleri duruladıktan sonra semptomlar hafifler.
Ev alerjisi belirtileri ise yatakları ve doldurulmuş peluş oyuncakları ,yaştıkları sık sık sıcak suda yıkayarak, bulunulan mekan içinde düşük nem olmasına dikkat ederek, düzenli olarak yüksek verimli hava partikülü (HEPA) filtresi gibi ince filtreli bir elektrikli süpürge kullanarak ve ev içi halılar olmadan yaşamayı tercih ederek bazı semptomlar azaltılabilir. Bu konulara dikkat edilerek hem toz akarlarına, hem de evcil hayvan kepeğine maruz kalınması önlenebilir.
Bulunulan ortamda havalandırma fanları ve nem gidericiler kullanarak banyo ve mutfak gibi nemli alanlardaki nemi azaltarak , küf alerjisinin belirtilerinden kurtulmak mümkündür.